ئزئلدۅۅچۉلۅردۉن ايتىمىندا، تۉشتۅر ورگانئزمدىن ابالىنان قابار بەرەت. مىسالى، تۉشتۅ ۇچا بەرۉۉ جە اڭ-چۇڭقۇرعا قۇلوو – جۉرۅك وورۇسۇنۇن بەلگىسى. داعى قانداي تۉشتۅر قايسى وورۇدان قابار بەرەت ؟

وورۇقچان ورعان مەەگە ۅزۉ قابار بەرەت
مەدىتسىنا جااتىنداعى ئزئلدۅۅچۉلۅردۉن ايتىمىندا، تۉشتۅر ورگانئزمدىن ابالىنان قابار بەرەت. انتكەنى ۇيقۇ كەزىندە مەە ەس الباي، تەسكەرىسىنچە، ورگانئزمدە « ريەۋئزئيا » جۉرگۉزۅت. ەگەر قايسى بئر ورگاندا وورۇ بار بولسو جە وورۇ جارالىپ جاتسا، اندا ال ورگان مەەگە SOS سىگنالىن جۅنۅتۅت. مەە ال سىگنالدى تۉشتۅ تۉردۉۉ وبرازدار مەنەن چاعىلدىرىپ بەرەت. اندىقتان تۉش ۅزۉڭۅ-ۅزۉڭ دياعنوز قويۇۇعا ۅبۅلگۅچۉ دەسەك بولوت.

قان باسىمى جوعورۇلارعا تابىعىي قىرسىقتار كىرەت
گىپەرتونئيا وورۇسۇ (جوعورقۇ قان باسىم) قۇرچۇعان كەزدە ويعونعوندو دا ەستە ساقتالىپ قالا تۇرعان تۉشتۅر كىرەت. كۅبۉنچۅ تابىگىي قىرسىقتار (سۇۇ قاپتوو، زئلزالا، قاتۇۇ شامال)، ۉيلۅردۉن قۇلاشى، چۇڭقۇرعا قۇلوو سىياقتۇۇلار. بئروق تۉشتۅر ۉزۉندۉ-ۉزۉندۉ بولۇپ كىرەت. تۉشتۅ جاعىمسىز ۉندۅر دا ۇعۇلۇشۇ مۉمكۉن. مىسالى، شۇۇلداعان، قىتىراعان جە قۇلاقتى كۅزۅگۅن اچۇۇ ۉن. كەە بئر وورۇقچاندار تۉشۉندۅ قوس موسقو ۇچۇپ، بئروق سقافاندر دەنەسىن قىسىپ قىينالعانىن دا ايتىشقان.

عىپوتونىكتەر توسقوولدۇقتان ۅتۅ الباي قىينالىشات
گىپوتونىكتەرگە (قان باسىمى تۅمۅندۅر) بۉدۅمۉك تۉشتۅر كۅپ كىرىپ، ۇيقۇدان ويعونعوندو دەنەسى جانچىلىپ قالعان بولوت. تۉشتۅرۉنۅ قاندايدىر بئر نەرسەنى كۅتۅرۅ البوو، سۇۇدان سۉزۉپ ۅتۅ البوو، تووعو چىعا الباي قىينالۇۇ سىياقتۇۇلار كىرەت. التۇرعاي دەنەسىنەن بئرۅۅلۅر قانىن سورۇپ الىپ جاتقانى دا كىرئشى مۉمكۉن.

جۉرۅك وورۇسۇندا قانداي تۉشتۅر كىرەت ؟
جۉرۅگۉ وورۇقچاندارعا جانا جۉرۅك وورۇسۇ جارالىپ جاتقاندارعا كۅبۉنچۅ قورقۇنۇچتۇۇ تۉشتۅر كىرەت. ۇشۇندان الار تۉن جارىمىندا مۇزداق تەرگە چۅمۉلۉپ ويعونۇشات. كۅبۉنچۅ الاردى بئرۅۅلۅر قۇبالايت، ارتىنان اقمالايت، بۇلار بولسو قاچىپ تۇڭعۇيۇققا قۇلاشات. بۇلاردىن باارى جۉرۅكتۉن « قوقۇس وورۇنۇن ايىنان توقتوپ قالبايمبى ؟ » دەپ قورقۇپ، « وورۇدان مەنى قۇتقارۇۇ كەرەك » دەپ مەەگە سىگنال بەرگەنىنەن.

استماسى بارلار مۇۇنتقان تۉشتۅردۉ كۅرۉشۅت
برونحيالدىق استماسى بارلاردى تۉشۉندۅ بئرۅۅلۅر مۇۇنتات جە تۅشۉن وور نەرسە باسىپ قالات. جەرگە قۇلايت، مۅڭگۉ الدىندا قالات جە قالىپتاعىداي دەم الۇۇعا بولبوي تۇرعان جەردە جۉرگۅن بولوت. مىسالى، باشقا پلانەتادا جە كەمەنىن تريۇمۇندا. ويعونعوندو قورقۇۇ، تەردۅۅ مەنەن قوشو سىرتقا داروو چىعىپ كەتۉۉ جە قايسى بئر جاققا قاچىپ كەتۉۉ تئلەگى جارالات. بئروق قىيمىلدووعو كۉچۉ جەتپەيت.

ىچەعى-قارىن وورۇسۇ بارلار چئيكى ەت جەيت
ىچەگى-قارىن وورۇسۇ بارلار تۉشۉندۅ بئر نەرسەلەردى كۅرگۅندۅن تىشقارى داام دا سەزئشەت. بوور وورۇدا مۇشتاشۇۇ، بىچاقتان جاراقات الۇۇ، قاندىن جە اچۇۇ نەرسەنىن داامىن سەزۉۉ كىرەت. اشقازاندا عاسترئت جە جارا بولسو، اندا جىتتانىپ كەتكەن ەت (بالىق)، ۇۇلۇۇ جاشىلچا-جەمئش، جەبەي تۇرعان نەرسەلەردى ەلە جەي بەرۉۉ، تاماقتىن جامان داامدارى، تئشتىن تۉشۉپ قالىشى كىرەت. ويعونعوندو قۇسقۇلارى كەلىپ، جۉرۅگۉ ايلانات.

ساسىق تۇموودو ادام ۅزۉن جىلاڭاچ كۅرۅت
ادام سۇۇققا ۇرۇنعاندا جە ساسىق تۇمووعو چالدىققاندا تۉشۉندۅ ۅزۉنۉن جىلاڭاچ جۉرگۅنۉن كۅرۅت. جە وتتۇ ارالاپ جۉرگۅنۉ، جە تار كىيئم كىيىپ العانى، جە قانچالىق سۇۇ ىچسە دا سۇۇسۇنۇ قانباعانى كىرەت.

وورۇدان ايىعىپ باراتقاندارچى ؟ ..
وور جاعداي ارتتا قالىپ باراتقانىن اڭ-سەزئم تۉشتۅ ەمنەلەر ارقىلۇۇ چاعىلدىرىشى مۉمكۉن ؟
بۇلارعا كۉندۉن اچىق تئيئشى، تۇڭعۇيۇقتان جارىققا چىعۇۇ، تازا سۇۇدا كىرىنۉۉ، مۇشتاشتا جەڭۉۉ، اچىلعان گۉلدۅردۉ جە كۅڭۉلۉ اچىق بالداردى كۅرۉۉ كىرەت.